చాణక్య పారడాక్స్: హీరోనా? విలనా? అసలు మనిషే లేరా?

మీరు ఇండియన్ పాలిటిక్స్ ఫాలో అయితే “చాణక్య” అనే పేరు కచ్చితంగా వినే ఉంటారు. ఎవరైనా రాజకీయాల్లో ఎత్తులకు పైఎత్తులు వేస్తే వాళ్ళని “అపర చాణక్యుడు” అని పొగడటం కామన్. స్ట్రాటజీ అంటేనే చాణక్యుడు అన్నంతలా ఆ పేరు ఫిక్స్ అయిపోయింది.

కానీ ఈ మోడరన్ పొలిటికల్ బిల్డప్, టీవీ సీరియల్స్ పక్కన పెడితే… ఆర్య చాణక్య (కౌటిల్య లేదా విష్ణుగుప్త) చరిత్రలో ఒక పెద్ద మిస్టరీ. ఆయన చుట్టూ ఎప్పుడూ పెద్ద డిబేట్ నడుస్తూనే ఉంటుంది.

ఆయన దేశాన్ని కలిపిన హీరోనా? లేక హత్యలను సపోర్ట్ చేసిన విలనా? అసలు అందరికంటే పెద్ద డౌట్ ఏంటంటే—ఆయన అసలు నిజంగా ఉన్నారా?

చాణక్యుడి గురించి నడుస్తున్న ఆ పెద్ద చర్చ ఏంటో ఇక్కడ సింపుల్ గా చూద్దాం.

1. హిస్టరీలో ఒక కోల్డ్ కేస్: అసలు ఆయన ఉన్నారా?

మనందరికీ స్టోరీ తెలుసు: నంద రాజు అవమానిస్తే, కోపంతో జుట్టు విరబోసుకుని, చంద్రగుప్తుడిని తెచ్చి మౌర్య సామ్రాజ్యాన్ని స్థాపించిన బ్రాహ్మణుడు అని.

కానీ ఇక్కడే చరిత్రకారులకు (Historians) ఒక పెద్ద చిక్కు వచ్చి పడింది. చంద్రగుప్తుడి ఆస్థానంలో చాలా కాలం ఉన్న గ్రీకు రాయబారి మెగస్తనీస్ (Megasthenes), ఇండియా గురించి చాలా రాశాడు (Indica బుక్ లో). కానీ అందులో ఎక్కడా చాణక్యుడి పేరు ఒక్కసారి కూడా లేదు!

విమర్శకులు ఏమంటారంటే: అంత పెద్ద సామ్రాజ్యాన్ని నడిపిన ప్రైమ్ మినిస్టర్ ని, ఒక ఫారిన్ అంబాసిడర్ ఎలా మిస్ అవుతాడు?

అందుకే చాలామంది మోడరన్ స్కాలర్స్ ఏమంటారంటే.. “కౌటిల్య” అనేది ఒక మనిషి కాదు, అదొక “స్కూల్ ఆఫ్ థాట్” (ఆలోచనా విధానం) అయ్యుండొచ్చు. ఫేమస్ బుక్ “ఆర్థశాస్త్రం” కూడా ఎవరో ఒక్కరు రాసింది కాదని, వందల ఏళ్లుగా చాలామంది రాసిన విషయాలను కలిపి ఒక పుస్తకంగా (వికీపీడియా లాగా) చేసి ఉంటారని ఒక థియరీ ఉంది.

2. మతాల మధ్య గొడవ (The Religious Tug-of-War)

చాణక్యుడు ఎవరి మనిషి? మీరు ఏ మత గ్రంథం చదివితే అందులో ఆయన గురించి వేరే కథ ఉంటుంది.

• హిందూ వెర్షన్: ఆయన ధర్మాన్ని కాపాడిన వాడు. కుల వ్యవస్థని (Varnashrama Dharma) కాపాడి, విదేశీ దండయాత్రల నుంచి దేశాన్ని రక్షించిన గొప్ప బ్రాహ్మణుడు.
• బౌద్ధ వెర్షన్: బౌద్ధ గ్రంథాలు (మహావంశ లాంటివి) అశోకుడు గొప్పోడు అని చెప్పడానికి, చాణక్యుడిని చాలా క్రూరమైన వాడిలా, కుట్రలు చేసేవాడిలా చూపిస్తాయి. అశోకుడు శాంతి మార్గంలోకి రాకముందు పరిస్థితి ఎంత వైలెంట్ గా ఉండేదో చెప్పడానికి చాణక్యుడిని వాడతారు.
• జైన వెర్షన్: ఇక్కడొక ట్విస్ట్ ఉంది. జైన గ్రంథాల ప్రకారం చాణక్యుడు లాస్ట్ లో తన రాజకీయ పాపాలకు పశ్చాత్తాపపడి, జైన సన్యాసిగా మారిపోయారట. చివర్లో అన్నం మానేసి (సల్లేఖన వ్రతం) చనిపోయారని జైనులు నమ్ముతారు.

3. మంచోడా? చెడ్డోడా? (రియలిస్టా లేక క్రూరుడా?)

ఆయన్ని “Indian Machiavelli” అంటారు. మరి ఆయన ఫిలాసఫీ సూపర్ అంటారా లేక డేంజర్ అంటారా?

విమర్శకులు ఏమంటారంటే:

ఆర్థశాస్త్రం అనేది నిరంకుశత్వానికి (tyranny) ఒక మాన్యువల్ లాంటిది. అందులో ఏముందంటే:

• సొంత ప్రజల మీద గూఢచారులను (spies) వాడటం.
• రాజకీయ శత్రువులను హత్య చేయడం.
• “విషకన్యలు” (poison-damsels) ద్వారా రాజులను చంపడం.
• రాజ్యం కోసం ఎలాంటి నీతినైనా పక్కన పెట్టడం.

సమర్థించేవారు ఏమంటారంటే:

ఆయన ఒక “రియలిస్ట్”. అప్పట్లో దేశం చిన్న చిన్న ముక్కలుగా ఉంది, గ్రీకు దండయాత్రలు జరుగుతున్నాయి. దేశం సేఫ్ గా ఉండాలంటే రాజు కఠినంగా ఉండక తప్పదు. పైగా ఆయన అనాథ శరణాలయాల గురించి, అవినీతి అధికారులను శిక్షించడం గురించి, ప్రజల సంక్షేమం (Yogakshema) గురించి కూడా చెప్పారు. ఆయన కాస్త కఠినంగా ఉండబట్టే దేశం నిలబడింది అని వీరి వాదన.

4. ఈ రోజుల్లో చాణక్యుడు

ఇప్పుడు చాణక్యుడు హిస్టరీ బుక్స్ లో నుంచి పాలిటిక్స్ లోకి వచ్చేశారు.

ఒక పక్క, ఆయన జాతీయవాదానికి (Nationalism) ఐకాన్. “అఖండ భారత్” కల కన్నవాడిగా ఆయన్ని పొగుడుతారు. రాజకీయ నాయకులు తమను తాము “మోడరన్ చాణక్య” అని పిలిపించుకోవడానికి ఇష్టపడతారు.

మరో పక్క, దళితులు మరియు మహిళా సంఘాలు ఆయన్ని గట్టిగా విమర్శిస్తాయి. చాణక్య నీతిలో, ఆర్థశాస్త్రంలో కుల వ్యవస్థని సపోర్ట్ చేయడం, శూద్రులను తక్కువగా చూడటం, ఆడవాళ్ళు నమ్మదగిన వారు కాదు (misogynistic) అని రాయడం… ఇవన్నీ ఇప్పటి కాలానికి సెట్ కావని, ఆయన్ని హీరోగా చూడకూడదని వీరి వాదన.

ఫైనల్ గా?

చాణక్యుడు ఒక్కొక్కరికి ఒక్కోలా కనిపిస్తారు.

• మీకు దేశ రక్షణ, శాంతిభద్రతలు (Order) ముఖ్యమైతే… ఆయన హీరో.
• మీకు సమానత్వం, డెమోక్రసీ ముఖ్యమైతే… ఆయన ప్రమాదకరమైన వ్యక్తి.
• మీరు చరిత్రకారులు అయితే… ఆయన ఉన్నారో లేరో తెలియని ఒక మిస్టరీ.

బహుశా చాణక్యుడి గొప్పతనం ఆయన అప్పుడు ఏం చేశారు అనేదాని కంటే… ఇప్పుడు మనం ఆయన్ని ఎలా వాడుకుంటున్నాం అనేదాంట్లో ఉందేమో!

---

మీరేమంటారు? చాణక్యుడి ఫిలాసఫీ ఈ కాలానికి అవసరమా? లేక డేంజరా? కామెంట్స్ లో చెప్పండి!